Bronbemalingen

Wil je een gebouw of woning bouwen met een onderkeldering? Of een parkeergarage, al dan niet met een liftschacht?
Een zwembad, een hemelwaterput of leidingen aanleggen? 

Wanneer er een hoge grondwaterstand is, is de kans groot dat je een bronbemaling nodig hebt. 

Wat is een bronbemaling?

Een bronbemaling is het tijdelijk wegzuigen van het aanwezige grondwater op de bouwwerf, zodat ondergrondse constructies kunnen gebouwd worden zonder dat ze in het nat staan. Bijna altijd is een bronbemaling gekoppeld aan bouwwerken of de aanleg van (dieper gelegen) nutsleidingen.
Deze wegzuiging gebeurt met diverse peilputten in de grond. Een pomp zorgt voor de wegzuiging. Tot slot wordt het opgepompte bemalingswater ergens geloosd (zie ook: waar mag ik het bemalingswater lozen).

Door de droogte van de afgelopen jaren moeten we nog omzichtiger omspringen met bronbemalingen dan voorheen. Ook al waren bronbemalingen vroeger ook al minstens meldingsplichtig, ze werden maar zelden aangevraagd of gemeld.

Die tijd is voorbij: zowel de bemalers zelf als aannemers die zich niet vooraf in orde stellen komen in de problemen. Bemalingen die niet gekend zijn, kunnen onmiddellijk stilgelegd worden met alle vertragingen en schade aan de bouw tot gevolg. Bemalers die toch bemalen zonder voorafgaande melding of vergunning kunnen hun erkenning verliezen.

Het is de bouwheer die verantwoordelijk kan gesteld worden. Aannemers maken gelukkig ook particulieren meer en meer attent op het feit dat ze vooraf een bemaling dienen aan te vragen voor bepaalde grondwerken.

Is een bronbemaling altijd vergunningsplichtig?

Alle bronbemalingen zijn, ongeacht hoelang of hoe groot, minstens meldingsplichtig; sommige zijn zelfs omgevingsvergunningsplichtig. Dat heeft alles te maken met de zogenaamde Vlarem-indelingslijst, die bepaalt dat alle bronbemalingen zijn ingedeeld in rubriek 53.2. Dat betekent dat je nooit mag bemalen zonder vooraf toelating aan te vragen bij het college van burgemeester en schepenen (bij activiteiten klasse 3 is een melding voldoende, bij klasse 2 moet je een omgevingsvergunning aanvragen). 

 Elke bronbemaling is minstens meldingsplichtig, bemalen mag dus nooit zonder de nodige toelatingen.

Welke rubriek is van toepassing?

Om te weten of je een melding of een vergunning moet aanvragen, is het belangrijk na te gaan of de bemaling een klasse 3 of een klasse 2 inrichting is. Hiervoor zijn 3 zaken belangrijk: 

  • Waar wens ik de bronbemaling uit te voeren of te installeren?

Als eerste kijk je naar de ligging waar de bemaling plaatsvindt. De lijst maakt een opsplitsing tussen bronbemalingen die plaatsvinden in kwetsbare gebieden (rubrieken 53.2.1°) en alle andere bestemmingen (rubrieken 53.2.2°).

  • Wat is het verwachte debiet?

Als tweede kijk je dan naar het verwachte debiet dat je zal nodig hebben om de werken correct uit te voeren. De bemalingsfirma bezorgt het debiet aan de aanvrager, of je maakt zelf gebruik van de berekeningstool

Hou bij het opgeven van het debiet wel rekening met eventueel weerverlet of andere vertragingen. Minder oppompen dan aangegeven is altijd toegelaten, meer oppompen dan aangegeven is verboden. Bereken je debiet dus niet te krap! Alle wetgeving over gemelde of vergunde debieten lees je hier

  • Hoe diep zuig je het grondwater weg? 

Een laatste element dat van belang is, is de maximale diepte waar je grondwater wegzuigt. Het gaat over de diepte onder het oorspronkelijk maaiveld, ongeacht waar het grondwater zit (want grondwatertafels fluctueren in de tijd). 

Je neemt dus de maximale diepte tot waar je fundering in de grond steekt en rekent hier minstens 0,5 meter extra bij om tot de diepte te komen tot waar je het grondwater wegpompt. Bijvoorbeeld: je graaft een kelder van 3 meter diep met een liftschacht waarbij de fundering tot op 3,80 meter steekt. Je moet dus minstens 0,5 meter dieper wegpompen om je fundering te kunnen bouwen. In dit geval kom je dus op een diepte van minstens 4,30 meter. 

De exacte dieptebepaling wordt belangrijker zodra je 30.000 m³/jaar benadert of dreigt te overschrijden (zie Vlarem-indelingslijst). Wanneer je boven de 30.000 m³/jaar uitkomt, laat je je best begeleiden door een gespecialiseerd bureau. Bekijk ook zeker de handleiding van de VMM. 

Belangrijk

  • In de meeste gevallen volstaat rubriek 53.2.2° a). Voor kleinere werken, zoals de bouw van een zwembad of een kleinere kelder, waarbij nooit meer dan een debiet van 30.000 m³/jaar wordt opgepompt, volstaat een omgevingsmelding. Als aanvrager kan je kleinere omgevingsmeldingen invullen, maar let op dat alle stukken bij je aanvraag gevoegd worden. Een melding is meer dan het alleen maar melden dat je gaat bemalen, verschillende documenten dienen toegevoegd te worden. (zie "Hoe stel ik een correcte omgevingsmelding op?")
  • Je dienst de bemaling best samen met je stedenbouwkundige handeling in - zo ben je zeker dat je na het verkrijgen alles direct kan uitvoeren. Toch is het ook toegelaten om je bemalingen apart aan te vragen of te melden, nadat je stedenbouwkundige luik volledig in orde is (zonder vergunning kan een melding onmogelijk gunstig zijn). Dit zorgt mogelijk wel voor vertragingen. 

Hoe stel ik een correcte omgevingsmelding voor een bronbemaling op?

Een bronbemaling melden is meer dan alleen het melden, er hoort tal van informatie bij. Hieronder een overzicht van de minimale dossiersamenstelling: 

  • invullen meldingsformulier
    • basisformulier klasse 3: verplicht voor alle meldingen en bronbemalingen klasse 3. Dit komt overeen met deel 3 van het algemeen invulformulier meldingen op het omgevingsloket (scroll naar formulieren en addenda) 
  • uitvoeringsplan
    • minstens een situeringsplan en een uitvoeringsplan (eventueel als 1 plan gecombineerd). Je situeert waar de pomp geplaatst wordt, waar de peilputten komen en waar er geloosd wordt.
  • rubriekentabel met opgave van het aantal m³/jaar en rubrieknummer (zie Vlarem-tabel bovenaan)
  • bijlage E (verwachte milieu-impact): hierin worden de effecten op de omgeving en het milieu beschreven
    • impact op watersysteem: hoeveel zakt het water bij de bronbemaling? Herstelt het grondwaterpeil zich terug snel? Wordt het water teruggegeven?
    • hinder: afkomstig van de bouwwerf zelf of het risico op zetverschijnselen (inklinking van de bodem waardoor verzakkingen dreigen). Dit laatste is vooral van toepassing op grote bemalingen en wordt met een sonderingsonderzoek bekeken, verplicht te onderzoeken bij alle klasse 2 bronbemalingen.
    • geluid en trillingen: de meeste pompen maken 24 u. lang lawaai, dus vooral in een woonwijk of in kwetsbaar gebied is het belangrijk dit in kaart te brengen. Een oplossing kan zijn akoestische bekisting aan te brengen bij dieselpompen of te werken met een stille elektropomp
    • impact op bodem: vooral belangrijk bij bodemverontreiniging in de buurt - bij grotere en diepere bemalingen kan een verontreiniging zich verplaatsen of verspreiden. Het monitoren van de vervuiling wordt hierbij vaak opgelegd als bijzondere voorwaarde.
    • impact op biodiversiteit: zeker belangrijk bij bijvoorbeeld oudere bomen in de buurt, of een kwetsbaar gebied. Een plotse wegzuiging van grondwater kan zeer nadelig werken voor bomen of bepaalde vegetaties. De aanvrager kan voorstellen doen om de impact te verminderen. Voor bomen is dit bijvoorbeeld een geperforeerde darm waardoor een permanente gieting het tekort van het bemalingswater opvangt.
  • bijlage R53: o.a. de berekening van het debiet (met de berekeningstool van de VMM)

Als laatste en misschien wel belangrijkste element: waar wordt het bemalingswater geloosd? Gemakkelijkheidshalve wordt bemalingswater geloosd in de dichtstbijzijnde riolering, maar eigenlijk mag dat van de wetgeving pas als er geen andere mogelijkheden zijn. Logisch: in de riolering gaat het kostbare bemalingswater verloren en bovendien verstoort het ook het zuiveringsproces. 

Onderzoek dus steeds de mogelijkheden om het bemalingswater te lozen. Alle info hierover vind je op de website van de VMM

Andere belangrijke aandachtspunten

Mag eender welke aannemer bemalingen uitvoeren?

Enkel gekeurde instanties mogen een bemaling uitvoeren, de lijst vind je hier

Debietmeter

Een debietmeter is verplicht en moet ook voldoen aan de Vlarem II-voorwaarden. Vlarem II verplicht je de meterstanden van de oppomping bij te houden in een logboek dat op elk ogenblik opgevraagd kan worden door de toezichthouders. Dat logboek moet dus op de werf beschikbaar zijn. 
Tip: Neem dus voldoende marge in je berekening zodat je niet plots in de problemen komt met je debiet.

Hoe moet ik mijn vergunning of melding indienen?

Je doet dit verplicht digitaal via het omgevingsloket. Dit dient verplicht digitaal te gebeuren via het omgevingsloket.

Hoe snel weet ik of ik kan en mag bemalen?

De klasse 2 inrichtingen die onder de omgevingsvergunning vallen, laten we hier even buiten beschouwing omdat dit soort complexe dossiers best onder begeleiding gebeurt van een gespecialiseerd studiebureau.

Bij bemalingen die onder klasse 3 vallen, weet je 20 kalenderdagen nadat je je dossier ingediend hebt in het omgevingsloket of je de bemaling mag uitvoeren en onder welke voorwaarden. Wanneer er binnen de 20 kalenderdagen geen uitspraak is, is de bemaling geakteerd en kan je starten met de werken zoals je ze gemeld hebt. Aktename of niet, je dient de activiteit altijd bekend te maken met een gele affiche. 

Het college van burgemeester en schepenen kan in de aktename bijzondere milieuvoorwaarden opleggen. In deze bijzondere voorwaarden staan bijna altijd vermeld:

  • de plaats waar het bemalingswater mag en kan geloosd worden, en/of waar zeker niet;
  • eventueel toelating voor gebruik van bemalingswater door derden. Meestal wordt dan een opvangcontainer gevraagd, omdat er technisch geen andere mogelijkheid is dan te lozen in de riolering;
  • in woonwijken worden ook geluidsnormeringen opgelegd. Wanneer die niet gehaald worden, dien je een akoestische omkasting van de pomp te voorzien;
  • eventuele maatregelen om het bomenbestand in de buurt van de bemaling te beschermen;
  • het doorgeven van de meterstanden aan de toezichthouder;
  • enz.

Lees deze bijzondere milieuvoorwaarden steeds goed na, want ze niet naleven is een milieumisdrijf.